Katha:1.1.9
Mantra 1.1.9
Original Text:
तिस्रो रात्रीर्यदवात्सीर्गृहे मेऽनश्नन्ब्रह्मन्नतिथिर्नमस्यः । नमस्तेऽस्तु ब्रह्मन्स्वस्ति मेऽस्तु तस्मात्प्रति त्रीन्वरान्वृणीष्व ॥ ९ ॥
tisro rātrīryadavātsīrgṛhe me’naśnanbrahmannatithirnamasyaḥ | namaste’stu brahmansvasti me’stu tasmātprati trīnvarānvṛṇīṣva || 9 ||
Sanskrit Term | Transliteration | Hindi Meaning | English Word or Meaning | Comments |
---|---|---|---|---|
तिस्रः | tisraḥ | तीन – संख्या तीन | three (feminine form) | |
रात्रीः | rātrīḥ | रातें – रात्रि का बहुवचन | nights (plural of night) | |
यत् | yat | जो – जो कुछ | which, that which | |
अवात्सीः | avātsīḥ | ठहरे – निवास किया | you have stayed | |
गृहे | gṛhe | घर में – गृह के भीतर | in the house | |
मे | me | मेरे – मेरा | my, of me | |
अनश्नन् | anaśnan | उपवास करते हुए – बिना खाए | fasting, not eating | |
ब्रह्मन् | brahman | ब्राह्मण – अतिथि, ज्ञानी पुरुष | Brāhmaṇa, a venerable guest | |
अतिथि: | atithiḥ | अतिथि – मेहमान | guest | |
नमस्यः | namasyaḥ | वंदनीय – पूज्य, आदरणीय | worthy of reverence | |
नमः ते अस्तु | namaḥ te astu | आपको नमस्कार हो – आपको प्रणाम | may prostration be to you | |
ब्रह्मन् | brahman | ब्राह्मण – अतिथि, ज्ञानी पुरुष | Brāhmaṇa, a venerable guest | |
स्वस्ति | svasti | कल्याण – शुभ | good, welfare | |
मे अस्तु | me astu | मुझे हो – मेरे लिए हो | may it be for me | |
तस्मात् | tasmāt | इसलिए – उस कारण से | therefore, for that reason | |
प्रति | prati | बदले में – प्रत्युत्तर में | in return, for | |
त्रीन् | trīn | तीन – संख्या तीन | three (masculine form) | |
वरान् | varān | वर – वरदान, इच्छाएँ | boons, wishes | |
वृणीष्व | vṛṇīṣva | मांगो – चुनो | choose, ask for |
Translation/Explanation
Hindi: जैसा कि आपने मेरे घर में तीन रातें बिना खाए बिताई हैं, हे ब्राह्मण अतिथि, आप वंदनीय हैं—आपको मेरा प्रणाम। हे ब्रह्मन्, मेरे लिए कल्याण हो। इसलिए, बदले में आप तीन वरदान मांगिए।
English: As you have stayed in my house for three nights fasting, O Brāhmaṇa, a guest worthy of reverence, my prostration to you. O Brāhman, may svasti (good fortune) be for me. Therefore, in return, please choose three varas (boons).
Commentary
Thus addressed, Mṛtyu (Death) having approached Naciketā worshipfully, said: “As you have been living in my house fasting for three nights, a Brāhmaṇa guest worthy of reverence, therefore be my prostration to you. O Brāhmaṇa, therefore may svasti (good fortune) be unto me and let me be freed from the pāpa (sin) of your having lived here fasting; although all good may befall me by your mere grace, still in order that I may propitiate you better, ask of me any three objects you wish for, one for every night you fasted.”