Katha:1.1.14
Added/updated by bot page katha:1.1.14 |
|||
| Line 17: | Line 17: | ||
|- | |- | ||
| प्र || pra || पहले, आगे || forth, before || | | प्र || pra || पहले, आगे || forth, before || | ||
|- | |||
| ते || te || तुम्हें || to you || | | ते || te || तुम्हें || to you || | ||
|- | |||
| ब्रवीमि || bravīmi || मैं कहता हूँ || I speak, I declare || | | ब्रवीमि || bravīmi || मैं कहता हूँ || I speak, I declare || | ||
|- | |||
| तत् || tat || वह (वह ज्ञान) || that (that knowledge) || | | तत् || tat || वह (वह ज्ञान) || that (that knowledge) || | ||
|- | |||
| उ || u || वास्तव में || indeed, verily || | | उ || u || वास्तव में || indeed, verily || | ||
|- | |||
| मे || me || मेरा || my || | | मे || me || मेरा || my || | ||
|- | |||
| निबोध || nibodha || जानो, समझो || know, understand || | | निबोध || nibodha || जानो, समझो || know, understand || | ||
|- | |||
| स्वर्ग्यम् || svargyam || स्वर्ग प्राप्त करने वाला || leading to svarga (heaven) || | | स्वर्ग्यम् || svargyam || स्वर्ग प्राप्त करने वाला || leading to svarga (heaven) || | ||
|- | |||
| अग्निम् || agnim || अग्नि (यज्ञ अग्नि) || agni (sacrificial fire) || | | अग्निम् || agnim || अग्नि (यज्ञ अग्नि) || agni (sacrificial fire) || | ||
|- | |||
| नचिकेतः || naciketaḥ || नचिकेतस् (शिष्य का नाम) || Naciketas (name of the disciple) || | | नचिकेतः || naciketaḥ || नचिकेतस् (शिष्य का नाम) || Naciketas (name of the disciple) || | ||
|- | |||
| प्रजानन् || prajānān || जानने वाला, ज्ञानी || knowing, one who knows || | | प्रजानन् || prajānān || जानने वाला, ज्ञानी || knowing, one who knows || | ||
|- | |||
| अनन्त-लोक-आप्तिम् || ananta-loka-āptim || अनन्त लोकों की प्राप्ति || attainment of endless worlds || | | अनन्त-लोक-आप्तिम् || ananta-loka-āptim || अनन्त लोकों की प्राप्ति || attainment of endless worlds || | ||
|- | |||
| अथः || athaḥ || और, इसके अलावा || and, moreover || | | अथः || athaḥ || और, इसके अलावा || and, moreover || | ||
|- | |||
| प्रतिष्ठाम् || pratiṣṭhām || आधार, स्थिरता || support, foundation || | | प्रतिष्ठाम् || pratiṣṭhām || आधार, स्थिरता || support, foundation || | ||
|- | |||
| विद्धि || viddhi || जानो || know || | | विद्धि || viddhi || जानो || know || | ||
|- | |||
| त्वम् || tvam || तुम || you || | | त्वम् || tvam || तुम || you || | ||
|- | |||
| एतम् || etam || इस (अग्नि को) || this (agni) || | | एतम् || etam || इस (अग्नि को) || this (agni) || | ||
|- | |||
| निहितम् || nihitam || स्थित, स्थापित || placed, established || | | निहितम् || nihitam || स्थित, स्थापित || placed, established || | ||
|- | |||
| गुहायाम् || guhāyām || गुफा में, अंतरात्मा में || in the cave, in the intellect/heart || | | गुहायाम् || guhāyām || गुफा में, अंतरात्मा में || in the cave, in the intellect/heart || | ||
|- | |||
|} | |} | ||
Latest revision as of 10:14, 18 May 2025
Mantra 1.1.14
Original Text:
प्र ते ब्रवीमि तदु मे निबोध स्वर्ग्यमग्निं नचिकेतः प्रजानन् । अनन्तलोकाप्तिमथो प्रतिष्ठां विद्धि त्वमेतं निहितं गुहायाम् ॥ १४ ॥
pra te bravīmi tadu me nibodha svargyamagniṃ naciketaḥ prajānan | anantalokāptimatho pratiṣṭhāṃ viddhi tvametaṃ nihitaṃ guhāyām || 14 ||
| Sanskrit Term | Transliteration | Hindi Meaning | English Word or Meaning | Comments |
|---|---|---|---|---|
| प्र | pra | पहले, आगे | forth, before | |
| ते | te | तुम्हें | to you | |
| ब्रवीमि | bravīmi | मैं कहता हूँ | I speak, I declare | |
| तत् | tat | वह (वह ज्ञान) | that (that knowledge) | |
| उ | u | वास्तव में | indeed, verily | |
| मे | me | मेरा | my | |
| निबोध | nibodha | जानो, समझो | know, understand | |
| स्वर्ग्यम् | svargyam | स्वर्ग प्राप्त करने वाला | leading to svarga (heaven) | |
| अग्निम् | agnim | अग्नि (यज्ञ अग्नि) | agni (sacrificial fire) | |
| नचिकेतः | naciketaḥ | नचिकेतस् (शिष्य का नाम) | Naciketas (name of the disciple) | |
| प्रजानन् | prajānān | जानने वाला, ज्ञानी | knowing, one who knows | |
| अनन्त-लोक-आप्तिम् | ananta-loka-āptim | अनन्त लोकों की प्राप्ति | attainment of endless worlds | |
| अथः | athaḥ | और, इसके अलावा | and, moreover | |
| प्रतिष्ठाम् | pratiṣṭhām | आधार, स्थिरता | support, foundation | |
| विद्धि | viddhi | जानो | know | |
| त्वम् | tvam | तुम | you | |
| एतम् | etam | इस (अग्नि को) | this (agni) | |
| निहितम् | nihitam | स्थित, स्थापित | placed, established | |
| गुहायाम् | guhāyām | गुफा में, अंतरात्मा में | in the cave, in the intellect/heart |
Translation/Explanation
Hindi: (यम कहते हैं) हे नचिकेतस्! मैं तुम्हें वह ज्ञान बताऊँगा; मेरी बात ध्यान से सुनो। मैं उस अग्नि को जानता हूँ जो स्वर्ग की ओर ले जाती है। इस अग्नि को जानो, जो स्वर्ग की प्राप्ति का साधन है, जो अनन्त लोकों की प्राप्ति और समस्त जगत का आधार है, और जो अंतरात्मा (गुहा) में स्थित है।
English: (Death says:) O Naciketas, I will declare that knowledge to you; attend carefully to what I say. I know the agni that leads to svarga; know this agni, which is the means for attaining svarga, the attainment of endless worlds, and the very support of the universe, established in the guhā (the cave of the intellect/heart).
Commentary
This is Death’s declaration. I will tell thee what has been solicited by thee; attend to what I say with concentrated mind. I know the agni, O Naciketas, which helps one to svarga; ‘I will tell thee and attend’ are expressions used to concentrate the disciple’s intellect; now he praises the agni, know this agni as leading to svarga and as the stay of the universe in its form of virāṭ and as located in the intelligence of knowing men.